YSK’ye ve Siyasi Partilere Önerilerimiz

Yüksek Seçim Kurulunun (YSK’nin) ve siyasi partilerin, 31 Mart 2019 Yerel Yönetimler Genel Seçimleri öncesinde,
seçim sonuçlarının sandıklarından toplanması ve SEÇSİS’e girilmesi süreçlerinde
yaşanan aksaklıkları giderecek düzenlemeleri yapmaları, gereken önlemleri almalarını bekliyoruz.

Bilgisayar Mühendisleri Odası SEÇSİS Çalışma Grubunun Mart 2017’de yayımladığı “Her Yönüyle SEÇSİS” raporu ile 24 Haziran 2018’de yapılan Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel Seçimi sonrasında hazırlayarak 4 Ekim 2018’de kamuoyuna duyurduğu “24 Haziran 2018 Seçim Sonuçları Veri Analizi” raporu, önerilerimizi içeren bir yazıyla 13 Kasım 2018’de Yüksek Seçim Kuruluna (YSK’ye) gönderilmiştir. Raporlarımızı ve önerilerimizi inceleyen YSK Seçmen Kütükleri Genel Müdürlüğünün çağrısı üzerine 4 Aralık 2018’de çalışma grubumuzun ve kurum görevlilerinin katılımıyla bir toplantı yapılmıştır. Toplantıda BMO’nun saptamaları ve önerileri, seçim süreçleri, iş ve bilgi akışında yaşanan sorunlar, SEÇSİS’in işleyişi ele alınarak 31 Mart 2019 Yerel Yönetimler Genel Seçimleri öncesinde özellikle teknik açıdan hızla yapılması beklenen geliştirme ve iyileştirmeler üzerinde durulmuştur.

4 Aralık 2018’deki toplantının ardından YSK’den Odamıza iletilen herhangi bir yazılı açıklama olmamış; ancak toplantı sırasında kurumun teknik görevlileri, seçim sonuçlarının SEÇSİS’e girilmesi sırasındaki kontrollerin ve veri doğrulama işlemlerinin iyileştirilmesi amacıyla gereken yazılım geliştirmelerinin yapılacağını belirtmişlerdir. (Önemli Not: YSK, 27 Şubat 2019 günlü yazısıyla önerilerimize yanıt verdi. 4 Mart 2019’da Odamıza ulaşan yazının haberine buradan erişebilirsiniz.)

Bilgisayar Mühendisleri Odasının YSK’ye gönderdiği yazıda ve toplantıda dile getirilen öneriler ile seçim sonuçlarının sandık başlarından toplanıp sisteme girilmesi aşamalarına yönelik olarak siyasi partilere önerilerimiz aşağıda yer almaktadır.

* * *

YSK’YE ÖNERİLERİMİZ

BMO’nun 13 Kasım 2018’de YSK’ye gönderdiği yazıdan alıntılanan aşağıdaki bölümde yönetsel ve teknik düzenlemelere ilişkin önerilerimiz sıralanmaktadır.  

Adil ve güvenli bir seçim, ülkemizde demokrasi geleneğini korumak ve yaşatmak açısından büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla SEÇSİS kapsamında seçmen kütüklerinin belirlenmesinden başlayarak tüm işlemlerde, sistemin girdi ve çıktılarını oluşturan tüm iş süreçlerinde veri tutarsızlıklarına yol açabilecek risklerin tanımlanması ve giderilmesi, sistemin güvenilirliği bakımından zorunludur. Odamız, mesleki sorumluluğu ve görevi gereği, yayımladığı her iki raporda da bu yöndeki somut önerilerine yer vermiştir. Bu önerilerin yanı sıra veri analizi çalışmasında saptanan ve ilgili raporda belgelenen sorunların, 31 Mart 2019’da yapılacak Yerel Yönetimler Genel Seçimlerinde yaşanmaması için aşağıda sıralanan yönetsel ve teknik düzenlemelerin yapılmasını öneriyoruz:

Genelgeler ve Düzenlemeler: Aşağıdaki konularda, uygulama kurallarını ve ilgili işlemleri herhangi bir kişisel yoruma yer bırakmayacak biçimde kesin olarak tanımlayan genelgeler yayımlanmalı, ilgili yönetsel düzenlemeler yapılmalıdır.

• • Sandık Seçmen Listelerinin oluşması yöntemini, bu listelerin partilerle paylaşılması ve İlçe Seçim Kurullarında basılması sonrası denetimini kurala bağlayan genelge.
  • Sayım Döküm Cetveli ile Sandık Sonuç Tutanağı için biçimsel yapıyı, içeriği, veri alanlarının doldurulması ve sisteme girilmesi işlem ve kurallarını ayrıntılı olarak açıklayan genelgeler.
  • Seçim sonuçlarının SEÇSİS’e girilmesinde uygulanacak düzeni ve kuralları, veri giriş kontrollerini tanımlayan genelge.
  • Bir sandığın siyasi partilerdeki ıslak imzalı Sandık Sonuç Tutanağı ile YSK’deki (SEÇSİS’e taranarak aktarılan) Sandık Sonuç Tutanağının içerikleri farklı olduğunda yapılacak işlemleri ve kurallarını tanımlayan düzenleme.
  • Farklı sandıklar için -sandık kurullarının imzaları dahil olmak üzere- birebir aynı içerikle Sandık Sonuç Tutanağı oluşturulmasının önlenmesini sağlayacak düzenleme.
  • Seçim sonuçlarının kamuyla daha etkin paylaşımını sağlayacak, erişim ve kullanımı kolay bir sistemin geliştirilmesi ve ilgili kuralları açıklayan (erişim yetkisi, yetkili kurum/kişi, veri sözlüğü, veri seti vb.)  düzenlemeler.

Veri Giriş Kontrolleri: Kaydırarak veri girişi, aynı sandığa ait birden çok Sandık Sonuç Tutanağının girilmesi/taranması gibi yanlışların saptanıp düzeltilmesi amacıyla yazılımlarda aşağıda örneklenen veri giriş kontrolleri kapsanmalı, bu kontrollerde saptanan yanlışların giderilmesini sağlayacak işlemler için düzenlemeler getirilmelidir.

• • Kullanıcı, bir sandığın verilerini sisteme girdikten sonra girilen verinin yetkili kullanıcı tarafından Sandık Sonuç Tutanağı da dikkate alınarak doğrulanıp onaylanması.
  • Oy sayıları SEÇSİS’e girildiğinde aynı seçim bölgesindeki (mahalledeki) sandık verilerinin (partilere/adaylara verilen oy sayılarının) karşılaştırılması; belli bir orandan sapan oy sayılarının belirlenmesi. Sapma belirlenen sandıklar için yazılımla uyarı verilmesi, bu sandıkların verilerinin kullanıcılarca gözden geçirilerek gerekirse düzeltilmesi.
  • Aynı karşılaştırmanın kesin seçim sonuçları açıklanmadan önce ilçe ve il düzeyindeki oy dağılımları dikkate alınarak yapılması ve belli bir orandan sapan sandıkların belirlenmesi. Sapma belirlenen sandıklar için gerekirse düzeltme işlemlerinin başlatılması.
  • Aynı verilere sahip sandıkların yazılımla belirlenmesi; bu sandıklar için uyarı verilip ayrıntılı veri kontrollerinin yapılması.
  • Yukarıda açıklanan sapma belirleme işlemleri ve aynı veriye sahip sandıklara ilişkin kontrollerin sonuçlarının siyasi partilerle de paylaşılması; gereken veri düzeltmelerinin ve veri doğrulamasının siyasi partilerin katılımıyla yerine getirilmesi.
  • Bir sandık için -içeriği aynı da olsa- birden çok Sayım Döküm Cetveli ve Sandık Sonuç Tutanağının sisteme girilmesinin -karekod teknolojisinden de yararlanılarak- önlenmesi.
  • Sayım Döküm Cetveli ve Sandık Sonuç Tutanağındaki verilerin görüntü tanıma teknolojisiyle sayısal veriye dönüştürülerek sisteme işlenmesi; cetvel ve tutanaklardaki değerlerin sisteme girilen sandık sonuç verileriyle karşılaştırılması.

Veri Giriş Ortamı: İlçe Seçim Kurullarında veri girilen ortamın, veri girişi yapan kullanıcıların dikkatini dağıtmayacak biçimde düzenlenmesi; bu kullanıcıların belli aralıklarla (örneğin 40-45 dakikada bir) dinlenmesini sağlayacak önlemlerin alınması; gerekirse kullanıcı sayısının dönüşümlü çalışılabilecek biçimde artırılması.

İtiraz Süreleri: Veri girişlerinde oluşabilecek yanlışların giderilmesi açısından İlçe Seçim Kurullarına yapılan itirazlar belirleyici olmaktadır. İlçe Seçim Kurullarına itiraz süresi -özellikle eşzamanlı çok sayıda seçimin yapıldığı seçimlerde- hataların saptanması, itirazların yapılması ve düzeltilmesi adımları göz önüne alındığında yeterli uzunlukta değildir. Bu sürenin, gereken yasal düzenleme yapılarak uzatılması, veri giriş yanlışlarının azaltılmasını sağlayacaktır.

* * *

4 Aralık 2018’de YSK Seçmen Kütükleri Genel Müdürlüğünde yapılan toplantıda ise SEÇSİS Çalışma Grubumuzca aşağıdakiler önerilmiştir.

Oy Kullanımı: Bir kişinin birden çok yerde ya da başkasının adına oy kullanımının önüne geçecek teknik ve yönetsel düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin gümrük kapılarında oy kullanan bir seçmenin bilgisi, kayıtlı olduğu sandığın Sandık Seçmen Listesinde yer aldığında bu seçmen için başka birinin oy kullanması olasılığı doğmaktadır; bu nedenle gümrük kapılarında oy kullanan seçmenler saptanarak bilgilerinin Sandık Seçmen Listesinde olmaması sağlanmalıdır.

Veri Girişleri:

• Sandık Sonuç Tutanağının yapısı, içeriği ve görüntüsü, seçimlerden en geç 2 ay önce siyasi partilerle paylaşılmalı ve yurttaşların erişebileceği ortamlarda yayımlanmalıdır.
• Sandık numarasının sisteme yanlış girilmesini önlemek için Sandık Sonuç Tutanağındaki karekoddan yararlanılmalıdır. Sandık verileri sisteme girilmeden önce tutanak taranmalı, sandık numarası karekoddan alınarak veri giriş ekranına otomatik olarak getirilmeli, kullanıcı sandık numarası girmek zorunda kalmadan yalnızca tutanaktaki verileri sisteme girmelidir.
• Sandık Sonuç Tutanağındaki tüm alanların içeriği (o sandıkta kayıtlı olmayıp da görevi gereği seçim günü eklenerek oy kullanan seçmen sayısı, geçersiz oy nedenleri, itirazlar, şikâyetler, itiraz/şikâyet sonucunda yapılan düzeltme/değişiklikler vb.), bu alanlar için gerekli veri içerikleri yapısallaştırılarak sisteme girilmelidir.
• Sandık Kurulunca hatalı veriyle düzenlenen tutanaklardaki verilerin (örneğin “toplam geçerli oy” kolonundaki oy sayısı, partilere ve bağımsız adaylara yazılan oy sayısının toplamına eşit değil), tutanaktaki yanlış biçimiyle sisteme girilmesi ve bu sandığın sistemde “yanlış veri içeren sandık” olarak işaretlenmesi sağlanmalı, bu tür sandıklar için inceleme yapılmalıdır.
• Sandık Sonuç Tutanağındaki kuşkulu durumlar sisteme işlenmeli, bu sandıkların cetvel ve tutanaklarının yetkililerce incelenmesi gerektiği sistemde saptanarak genelgelere aykırı durumlar için cezai yaptırımların uygulanması sağlanmalıdır. Örneğin bir tutanağa çok sayıda “geçersiz oy” yazılmış ve geçersizlik nedeni “YSK mührü yerine başka mühür basılmış” olarak belirtilmişse bu tür durumlar için YSK inceleme başlatmalıdır. Benzer biçimde, tutanak üzerindeki kuraldışı  oynama ve düzeltmeler de sisteme kaydedilerek gereken incelemeler başlatılmalıdır.

Verilerin Sunulması ve Paylaşılması:

• YSK, kesin seçim sonuçları belli olduğunda seçime ilişkin verileri BMO gibi kuruluşlarla elektronik ortamda paylaşmalıdır.
• YSK, seçimler sırasında ve sonrasında yapılan itirazları, bu itirazlar için alınan kararları, itiraz sonucundaki değişiklikleri, sandık bazında ve tüm ayrıntılarıyla kamuoyuna duyurmalıdır.
• Parti ve/veya adayların Türkiye/il/ilçe ayrımında ne kadar itiraz yaptığı, bu itirazların ne kadarının kabul edildiği/edilmediği, bunların seçim sonuçlarına yansımaları, sayılarını ve istatistiksel dökümleri gösterecek biçimde kamuoyuyla paylaşılmalıdır.

* * *

SİYASİ PARTİLERE ÖNERİLERİMİZ

Önceki seçimlerde yaşanan olaylar ve sorunlar, BMO’nun raporlarıyla ortaya konan belgeler göstermektedir ki seçim sonuçlarının sandık başlarından toplanması, SEÇSİS’e girilmesi, sisteme girilen sandık verilerinin doğrulanması işlemlerinin sağlıklı biçimde yürütülmesi, büyük ölçüde siyasi partilerin yapacağı hazırlıklar, alacağı önlemlere bağlıdır. BMO’nun siyasi partilere yönelik önerileri “Her Yönüyle SEÇSİS” raporunda “5.3. Siyasi Partilere Önerilerimiz” başlığı altında derlenmiştir. 31 Mart 2019 seçimleri öncesinde, raporumuzdaki önerilerin yanı sıra özellikle seçim sonuçları için belirleyici olan süreçlere yönelik önerilerimizi bir kez daha açıklamakta yarar görüyoruz.

• Sandık kurullarındaki parti görevlileri ve sandık başlarındaki parti gözlemcileri, yasal düzenlemeleri ve YSK’nin yayımladığı genelgeleri, uygulama ve işleyiş kurallarını çok iyi bilecek düzeyde eğitilmelidir.
• Oy sayımlarında, Sayım Döküm Cetvellerinin tutulmasında, Sandık Sonuç Tutanaklarının hazırlanmasında yapılan işlemler ve cetvele/tutanağa geçen verilerin doğruluğu, siyasi parti görevlilerince kontrol edilmeli; gerekli şikâyet ve itirazlar yasal haklar doğrultusunda anında yapılmalıdır.
• Sandık başından elde edilen Sandık Sonuç Tutanağının İlçe Seçim Kuruluna ulaştırılan tutanakla aynı olduğu siyasi parti görevlilerince doğrulanmalıdır.
• İlçe Seçim Kurullarında SEÇSİS’e girilen sandık verileriyle Sandık Sonuç Tutanağındaki verilerin aynı olduğu siyasi parti görevlilerince kontrol edilmelidir.
• Siyasi partiler, sandık başlarından elde ettikleri verilerle İlçe Seçim Kurullarında sisteme girilen verileri karşılaştırarak gereken itiraz işlemlerini hızla başlatacak iş ve bilgi akışı düzenini oluşturmalı, ilgili bilişim sistemi ve iletişim altyapısını kurmalı, bu işlemleri yerine getirecek sistemleri geliştirerek ilgili kadroları yetiştirmelidir.
• Siyasi partiler, kurdukları bilişim sistemleri kapsamında, Sayım Döküm Cetveli ile Sandık Sonuç Tutanağının optik form olarak düzenlemesine öncülük ederek bu belgelerdeki verilerin görüntü işleme teknolojileriyle sisteme otomatik kaydedilmesi uygulamasını yaşama geçirmeli, böylece YSK için de bir örnek yaratmalıdır.
• SEÇSİS’e girilerek siyasi partilerle paylaşılan sandık verileri, siyasi partilerde kurulu bilişim sistemlerinde -BMO’nun YSK’ye önerdiği veri giriş kontrolleri de uygulanarak- denetlenmelidir. Örneğin bir sandıktaki tüm oyların aynı aday/partiye verildiği durumların yanı sıra aynı bölgedeki sandık verileri karşılaştırılarak oyların dağılımdaki sapmalar ve oy kayması olup olmadığı belirlenmelidir. Kuşkulu durumlar saptandığında itiraz işlemleri hızla başlatılabilmelidir.
• Siyasi partiler, BMO’nun YSK’ye “Veri Giriş Ortamı” ve “İtiraz Süreleri” başlıkları altında önerdiği yönetsel düzenlemelerin uygulamaya konması için ısrarcı olmalıdır.

* * *

Ülkemizde gerçekleştirilen her seçimde, seçim ve sandık güvenliğinin tartışılır olması, yaşanan olayların seçmenleri sandıktan uzaklaştırması, ülkemizin esenliği ve geleceği açısından kaygı vericidir. Adil ve güvenli seçim için sorumluluk taşıyan kurumların ve siyasi partilerin saydamlık ve hesap verme anlayışıyla hareket etmelerini, yurttaşlarımızda güven uyandıracak önlemleri almalarını beklediğimizi vurgulayarak yukarıda sıralanan önerilerimizin, aşağıda bağlantıları verilen raporlarımız ve önceki açıklamalarımızla bir bütün olarak değerlendirilmesi gereğini anımsatır, kamuoyuna duyururuz.

Bilgisayar Mühendisleri Odası 4. Dönem Yönetim Kurulu
11.02.2019

Rapor: Her Yönüyle Seçsis
Rapor: 24 Haziran 2018 Seçim Sonuçları Veri Analizi
Açıklama: Yurttaşlara Çağrı: SEÇSİS’i Hep Birlikte Denetleyelim!